Εισαγωγή
Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία εξέταση αίματος ή ούρων που ν' ανακαλύπτει την παρουσία καρκίνου του νεφρού. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου του νεφρού τότε πρέπει να γίνουν ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις. Η πρώτη εξέταση είναι ένα υπερηχογράφημα ή μία αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας. Σ' ορισμένες περιπτώσεις ένας συνδυασμός απεικονιστικών εξετάσεων είναι αναγκαίος για μία πλήρη διερεύνηση του όγκου.
Εάν υπάρχει η υποψία καρκίνου πρέπει να διερευνηθεί αν έχει επεκταθεί έξω από τον νεφρό – δηλαδή εάν έχει δώσει μεταστάσεις. Οι εξετάσεις για τον έλεγχο μεταστάσεων περιλαμβάνουν:
- αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία κοιλίας
- απλή ακτινογραφία θώρακος, και
- εξετάσεις αίματος
Ένα σπινθηρογράφημα οστών συνιστάται εφόσον υπάρχουν πόνοι στα οστά, πρόσφατα κατάγματα οστών ή συγκεκριμένα παθολογικά ευρήματα στις εξετάσεις αίματος. Επιπλέον εξετάσεις δεν είναι αναγκαίες και γίνονται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις.
Ο καρκίνος του νεφρού έχει την τάση ν' αναπτύσσεται μέσα στην νεφρική και κάτω κοίλη φλέβα. Η νεφρική φλέβα είναι η κύρια φλέβα του νεφρού, με την οποία όλο το αίμα του νεφρού αποχετεύεται από το νεφρό και εισέρχεται στην κυκλοφορία. Η κάτω κοίλη φλέβα είναι εκείνη που συγκεντρώνει το αίμα απ' όλα τα όργανα και από το νεφρό και το οδηγεί στην καρδιά. Το τμήμα του όγκου που επεκτείνεται μέσα σ' αυτές τις φλέβες ονομάζεται “θρόμβος όγκου”. Απεικονιστικές μέθοδοι, και κυρίως η μαγνητική τομογραφία, μπορούν να ελέγξουν με ακρίβεια την ύπαρξη θρόμβων όγκου.
Οι συνηθέστερες εξετάσεις για την διάγνωση και διερεύνηση του καρκίνου του νεφρού είναι:
Υπερηχογράφημα (Ultrasonography ή UltraSound, US)
Εάν υπάρχει αίμα στα ούρα, ένα υπερηχογράφημα κοιλιάς με ιδιαίτερη προσοχή στους νεφρά, ουρητήρες και στην ουροδόχο κύστη ανήκει στην εξέταση ρουτίνας πρώτης επιλογής. Συνήθως δεν απαιτείται καμία προετοιμασία για αυτή την εξέταση, η οποία είναι και ανώδυνη. Χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα για να παράγουν εικόνες των εσωτερικών οργάνων. Έτσι συμβάλουν στον εντοπισμό οποιασδήποτε μάζας που μπορεί να υπάρχει στα εσωτερικά όργανα. Μία κεφαλή υπερήχων που ονομάζεται ηχοβολέας σαρώνει το δέρμα και εκπέμπει ηχητικά κύματα που μπορεί κατόπιν να εντοπίσει ως ηχώ καθώς αντανακλώνται πίσω από τα εσωτερικά όργανα. Οι εικόνες από την ηχώ που παράγεται από τους όγκους των νεφρών έχουν διαφορετική εμφάνιση από εκείνη των φυσιολογικών νεφρών. Αυτή η εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αρχική διάγνωση της μάζας των νεφρών.
Αξονική τομογραφία (CT scan)
Η αξονική τομογραφία είναι μια άκρως εξειδικευμένη ακτινογραφία. Χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τα εσωτερικά όργανα παρέχοντας μια πολύ ακριβή εικόνα σε διατομή των περιοχών του σώματος. Είναι ένα από τα κύρια εργαλεία απεικόνισης για την αξιολόγηση του καρκίνου του νεφρού. Εάν η αρχική ένδειξη του όγκου είναι μια μάζα ή πάχυνση στην περιοχή των νεφρών που διαπιστώθηκαν σε μια ακτινογραφία που λαμβάνονται για άλλους λόγους, ή δει ή αισθητές από το εξωτερικό του σώματος, μία αξονική τομογραφία διατάσσεται συχνά.
Η αξονική τομογραφία είναι περισσότερο λεπτομερής απ' ότι η συνήθης ακτινογραφία, επιτρέποντας τη λήψη φωτογραφιών από τα εσωτερικά όργανά σε μία λεπτή φέτα σε μια δεδομένη στιγμή από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Στη συνέχεια ένας υπολογιστής συνδυάζει και επεξεργάζεται τις εικόνες μαζί για τον προσδιορισμό του μεγέθους και της θέσης των τυχόν ανωμαλίες. Για την ενίσχυση της εικόνας των κοιλιακών οργάνων, ένα σκιαγραφικό μέσο – δηλαδή μία χρωστική ουσία – λαμβάνεται από το στόμα πριν από τη σάρωση. Ένα ενδοφλέβιο σκιαγραφικό μπορεί επίσης να χορηγηθεί για επιπλέον αντίθεση. Γενικά δεν υπάρχει κανένας πόνος που να συνδέεται με την αξονική τομογραφία, αν και η ενδοφλέβια χρωστική ουσία μπορεί να προκαλέσει μια αίσθηση ζέστης ή έξαψης. Μερικοί άνθρωποι μπορεί επίσης να παρουσιάσει αλλεργική αντίδραση στο ενδοφλέβιο σκιαγραφικό μέσο, ιδίως σ' άτομα που είναι αλλεργικά στο ιώδιο. Ανάλογα με το μέρος του σώματος που πρέπει να εξετασθεί, ειδικοί διατροφικοί περιορισμοί μπορεί να ζητηθούν πριν από τη διαδικασία.
Η τεχνολογία σάρωσης της αξονικής τομογραφίας έχει πρόσφατα βελτιωθεί με την ανάπτυξη μιας μεθόδου που ονομάζεται σπειροειδής υπολογιστική τομογραφία σάρωσης. Αυτού του είδους η αξονική τομογραφία είναι πιο γρήγορη και δίνει μια καλύτερη εικόνα από ότι οι παλιότερες μέθοδοι υπολογιστικής τομογραφίας.
Μαγνητική Τομογραφία (Μαγνητικού Συντονισμού Απεικόνιση, Magnetic Resonance Imaging, MRI)
H μαγνητική τομογραφία είναι μία πολύ εξειδικευμένη σάρωση που είναι παρόμοια με την αξονική τομογραφία, αλλά μπορεί να είναι καταλληλότερη για την εκτίμηση ορισμένων περιοχών του σώματος, όπως τα οστά. Δημιουργεί μια ακριβή εγκάρσια εικόνα των συγκεκριμένων εσωτερικών οργάνων οργάνων του σώματος, για να καταστεί δυνατή η εξέταση του ενός στρώματος μετά το άλλο. Μια μαγνητική τομογραφία δεν είναι συνήθως μια επώδυνη διαδικασία. Επειδή χρησιμοποιεί ένα ισχυρό μαγνήτη για την παραγωγή των εικόνων, τα άτομα με μέταλλο μέσα στο σώμα τους - όπως προσθετική αντικαταστάσεις ισχίου, βηματοδότες ή μεταλλικές πλάκες - θα πρέπει να συζητήσουν τη χρήση της μαγνητικής τομογραφίας με το γιατρό τους ή/και τον τεχνικό πριν από τη εκτέλεση της σάρωσης. Η εξέταση μπορεί να απαιτήσει από τον ασθενή να παραμένει ξαπλωμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα συνήθως σε ένα στενό χώρο. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο για κάποιους ανθρώπους που δεν τους αρέσει να ' ναι κλειστοί σ' έναν χώρο. Οι μαγνητικές τομογραφίες χρησιμοποιούνται συχνά στις περιπτώσεις όπου η αξονική τομογραφία μπορεί ν' απεικονίσει μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος αρκετά καλά.
Σπινθηρογράφημα οστών
Το σπινθηρογράφημα οστών χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της εξάπλωσης του καρκίνου στα οστά. Γίνεται με την έγχυση μικρών ποσοτήτων ειδικής ραδιενεργούς ουσίας μέσω μιας φλέβας στο αίμα. Η ουσία αυτή μεταφέρεται με την κυκλοφορία του αίματος στα οστά, όπου συγκεντρώνεται σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα των οστών. Η εξέταση μπορεί να εντοπίσει τόσο καρκινικές όσο και μη-καρκινικές παθήσεις, αλλά δεν μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ καρκίνου και άλλων παθήσεων όπως η αρθρίτιδα, όταν χρησιμοποιείται γίνεται μόνο αυτή η εξέταση. Ως εκ τούτου άλλες εξετάσεις είναι απαραίτητες, όπως οι απλές ακτινογραφίες και η αξονική τομογραφία.
Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET Scan, Positron Emission Tomography)
Είναι μια πολύ εξειδικευμένη διαγνωστική μελέτη, η οποία παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον βαθμό εξάπλωσης του καρκίνου, με βάση ορισμένες δραστηριότητες των κυττάρων. Η ΡΕΤ χρησιμοποιείται συνήθως για τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου, των ωοθηκών, του λεμφώματος, του πνεύμονα, του μελανώματος και του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου. Η αποτελεσματικότητα της PET για τον καρκίνο του νεφρού είναι ακόμη υπό μελέτη.
Ο ΑΣΘΕΝΗΣ ΞΑΠΛΩΝΕΙ Σ' ΕΝΑ ΤΡΑΠΕΖΙ ΠΟΥ ΕΙΣΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ TEP. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟΣ ΓΛΥΚΟΖΗ ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΩΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΣΑΡΩΤΗΣ (SCANNER) ΑΝΙΧΝΕΥΕΙ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΚΑΘΗΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΣΩΜΑ. ΤΑ ΚΑΡΚΙΝΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΕΝΤΟΝΟΤΕΡΑ ΓΙΑΤΙ ΠΡΟΣΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΓΛΥΚΟΖΗ ΑΠΟ ΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ.
Σε αντίθεση με την αξονική και μαγνητική τομογραφία, που παράγουν εικόνες των εσωτερικών οργάνων ή άλλων δομών, η ΡΕΤ δημιουργεί εικόνες που βασίζονται στις χημικές και φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με τον μεταβολισμό των κυττάρων. Αυτό είναι σημαντικό διότι χημικές και φυσιολογικές αλλαγές στα κύτταρα εμφανίζονται συχνά νωρίτερα, πριν από τις δομικές αλλαγές – πχ ανάπτυξη ενός όγκου – που μπορεί να συμβαίνει στους ιστούς. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ΡΕΤ μπορεί να διακρίνει κακοήθεις από καλοήθεις όγκους και να βοηθήσει στον καθορισμό του σταδίου εξάπλωσης του καρκίνου στον ασθενή. Η PET μπορεί επίσης να υπολογίσει εάν η εφαρμόσιμη θεραπεία έχει ή όχι αποτέλεσμα. Η PET χρησιμοποιείται αρκετά συχνά σε συνδυασμό με αξονική και μαγνητική τομογραφία. Μια ΡΕΤ μπορεί να διαρκέσει από 15 λεπτά έως 2 ώρες, ανάλογα με την περιοχή του σώματος που εξετάζεται.
Ενδοφλέβια Πυελογραφία (IntraVenous Pyelogram, IVP)
Η ενδοφλέβια πυελογραφία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί. Ειδική σκιαγραφική ουσία χορηγείται ενδοφλέβια, συνήθως στο χέρι. Η ουσία κυκλοφορεί με τη ροή του αίματος στα διάφορα όργανα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των νεφρών. Ακτινογραφίες των νεφρών λαμβάνονται καθώς η σκιαγραφική ουσία κυκλοφορεί μέσω των νεφρών. Έτσι εντοπίζονται τυχόν ανωμαλίες στο νεφρό. Αν το υπερηχογράφημα ή η πυελογραφία είναι παθολογική, μία αξονική τομογραφία είναι απαραίτητη.
Ακτινογραφία θώρακος
Μια απλή ακτινογραφία θώρακα μπορεί γίνεται για τον έλεγχο της εξάπλωσης του καρκίνου στους πνεύμονες. Αν κάτι φαίνεται στην ακτινογραφία θώρακα μία αξονική τομογραφία θώρακα είναι αναγκαία.
Αγγειογραφία
Αυτή η διαδικασία χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τη θέση και λειτουργία των αρτηριών. Ο καθετήρας εισέρχεται σε μια μεγάλη αρτηρία στο πόδι, σε μια αρτηρία που οδηγεί προς τους νεφρούς (νεφρικής αρτηρίας). Μια σκιαγραφική ουσία χορηγείται στη συνέχεια στην αρτηρία για να “χρωματίσει” τα αιμοφόρα αγγεία. Η αγγειογραφία σκιαγραφεί τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν έναν όγκο νεφρού, βοηθώντας τον χειρουργό στον καλύτερο σχεδιασμό της εγχείρησης. Η αγγειογραφία μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διάγνωση του καρκίνου του νεφρού γιατί τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τους όγκους είναι συνήθως διαφορετικά από εκείνα που παρέχουν κανονικά αίμα στον φυσιολογικό νεφρό.
Βιοψία
Εάν, μετά την ολοκλήρωση των διαγνωστικών εξετάσεων, υπάρχει ισχυρή κλινική υποψία ότι η νεφρική μάζα είναι καρκινική (κακοήθης), η χειρουργική αφαίρεση του νεφρού (νεφρεκτομή) είτε του όγκου μόνο (ογκεκτομή) πρέπει να εκτελείται αμέσως. Εάν τ' αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων δεν είναι σαφή, μια βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια της βιοψία ένα μικρό δείγμα ιστού αφαιρείται από τη μάζα και εξετάζεται για να διαπιστωθεί αν είναι καλοήθη ή κακοήθη. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να εκτελεσθεί μια βιοψία της νεφρικής μάζας. Η πιο κοινή μέθοδος είναι μια διαδικασία που ονομάζεται αναρρόφηση με λεπτή βελόνα (FNA) ή βιοψία με λεπτή βελόνα. Χρησιμοποιώντας υπερήχους ή αξονικό τομογράφο για καθοδήγηση μία πολύ λεπτή βελόνα εισάγεται μέσω του δέρματος απευθείας στη μάζα και αφαιρέστε το δείγμα ιστού. Αυτή δεν είναι σε γενικές γραμμές μία επώδυνη διαδικασία. Ένας παθολογοανατόμος θα αξιολογήσει την βιοψία κάτω από το μικροσκόπιο για να διαπιστωθεί αν είναι καλοήθη ή κακοήθη. Αν είναι κακοήθης όγκος ο παθολογοανατόμος θα επισημάνει επίσης τον ιστολογικό τύπο κυττάρων και το βαθμό κακοήθειας.
Εάν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για εκτεταμένες μεταστάσεις κατά τη στιγμή της ανακάλυψης της μάζας των νεφρών, μια βιοψία μπορεί να ληφθεί από μια περιοχή της μετάστασης, αντί από τους νεφρούς. Αυτό μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο αιμορραγίας, αν η μεταστατική περιοχή είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από τους νεφρούς.
Άλλες Εξετάσεις
Εκτός από τις διαγνωστικές εξετάσεις που περιγράφονται ανωτέρω, μπορεί να διενεργηθούν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες εργαστηριακές εξετάσεις για την ολοκλήρωση της διαγνωστικής διερεύνησης.
Εξέταση Ούρων
Η εξέταση των ούρων είναι συνήθως μέρος μιας πλήρους σωματικής εξετάσης. Μικροσκοπικές και χημικές εξετάσεις που ανιχνεύουν μικρές ποσότητες αίματος και άλλες ουσίες που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Περίπου οι μισοί από όλους τους ασθενείς με καρκίνωμα νεφρών θα έχουν αίμα στα ούρα τους. Μικροσκοπική εξέταση των δειγμάτων ούρων (που ονομάζεται και κυτταρολογική εξέταση ούρων) μπορεί να ανιχνεύσει καρκινικά κύτταρα στα ούρα.
Εξετάσεις αίματος
H γενική αίματος και η βιοχημική εξέταση του αίματος μπορεί να ανιχνεύσει ευρήματα έχουν σχέση με τον καρκίνο του νεφρού. Αναιμία (πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια) είναι πολύ συχνή. Ερυθροκυττάρωση (ή πολυκυτταραιμία, πάρα πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος) μπορεί επίσης να προκύψει, επειδή ορισμένοι καρκίνοι των νεφρών παράγουν μια ορμόνη (ερυθροποιητίνη), η οποία προκαλεί αύξηση της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών.
Υψηλά επίπεδα ενζύμων της ηπατικής λειτουργίας στο αίμα (για λόγους που δεν είναι γνωστό) και υπερασβεστιαιμία (υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα) συμβαίνουν μερικές φορές.
